Có lẽ, không vùng đất nào của tỉnh Điện Biên có những nét đặc sắc mang đậm vẻ đẹp Tây Bắc như Tủa Chùa. Tủa Chùa có 3/4 diện tích là núi đá tai mèo, núi đá vôi, ít sông, suối khiến người ta liên tưởng ngay đến sự khắc nghiệt, cằn cỗi. Song miền đất này được thiên nhiên ưu ái, ban tặng cho khí hậu trong lành, mát mẻ quanh năm; cảnh quan thiên nhiên nguyên sơ, hùng vĩ. Tủa Chùa còn được biết đến là địa danh cách mạng; địa bàn cư trú của cộng đồng 7 dân tộc thân thiện, mến khách; lưu giữ những nét văn hóa độc đáo, mang vẻ đẹp Tây Bắc như không gian văn hóa chợ phiên, lễ hội dân gian, các làn điệu dân ca, dân vũ... Tủa Chùa hứa hẹn là một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn.

Tủa Chùa ngày mới

Ở mỗi thời điểm, mỗi mùa trong năm Tủa Chùa có vẻ đẹp riêng nhưng đẹp nhất vẫn là khoảng thời gian từ tháng 9 dương lịch năm trước tới tháng 5 dương lịch năm sau để tận hưởng không khí mát mẻ, trong lành; được thả tầm mắt ngắm nhìn những thửa ruộng bậc thang vào vụ lúa chín với nhiều gam màu tuyệt đẹp. Lên Tủa Chùa vào mùa xuân, bạn sẽ có nhiều trải nghiệm thú vị tại các lễ hội xuân của đồng bào dân tộc Mông; được ngắm nhìn và thỏa sức chụp ảnh cùng hoa đào, hoa mậm, hoa ban; được chiêm ngưỡng và trải nghiệm săn mây để có những tấm hình đẹp và độc đáo nhất.

Khám phá hang động Khó Chua La

Nếu chọn thị trấn Tủa Chùa là điểm đầu tiên của hành trình, xuất phát về phía Nam của huyện cách khoảng 15 km theo hướng Mường Báng - Xá Nhè, chúng ta được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của quần thể hang động đã được công nhận là danh lam thắng cảnh cấp quốc gia: Hang động Xá Nhè và hang động Khó Chua La (xã Xá Nhè) với hệ thống thạch nhũ, măng đá đẹp, lòng hang rộng, vòm hang cao sẽ đem tới nhiều trải nghiệm thú vị.

Cách quần thể hang động Xá Nhè - Khó Chua La khoảng trên 1 km là chợ phiên Xá Nhè. Chợ họp vào ngày Mão, ngày Dậu trong tháng. Chợ phiên không chỉ là nơi giao thương, mua bán, trao đổi hàng hóa nông sản đặc trưng vùng miền mà còn là không gian văn hóa, nơi giao lưu, gặp gỡ của đồng bào các dân tộc.

Chợ Phiên vùng cao

Tiếp tục đi về phía Nam, trên con đường Mường Đun - Tủa Thàng, chúng ta sẽ được thưởng ngoạn vẻ đẹp rực rỡ của những rừng hoa ban cổ thụ; những nếp nhà sàn của đồng bào thái tại các khu tái định cư Tả Huổi Tráng, Huổi Trẳng bên bờ sông Đà ẩn hiện trong sương. Hoạt động du lịch trải nghiệm lòng hồ sông Đà sẽ để lại cho bạn nhiều ấn tượng khó phai; mỗi lần đến là một trải nghiệm thú vị, mới mẻ. Nếu có thời gian lưu lại ở đây bạn có thể chọn hình thức homestay tại các thôn, bản ngay bên bờ sông như thôn Huổi Trẳng (xã Tủa Thàng) hoặc thôn Huổi Lóng (xã Huổi Só) với cảnh đẹp nhìn ra mặt hồ. Tại đây, bạn sẽ được thưởng thức ẩm thực đặc trưng của vùng cao với cách chế biến và gia vị đậm đà hương vị Tây Bắc. Nếu thực sự muốn trải nghiệm cảm giác gần gũi với thiên nhiên bạn có thể chọn hình thức tự do lưu trú trên các đảo hoặc bán đảo ở lòng hồ. Thực sự thú vị khi trải nghiệm nghỉ đêm tại khách sạn ngàn sao, đốt lửa, cắm trại, trải nghiệm câu cá, cất vó tôm... và đón bình minh ở nơi mênh mông sông nước.

Chè cổ thụ Sín Chải

Tiếp tục hành trình khám phá Tủa Chùa; từ Huổi Só sang Sín Chải - xã cuối cùng phía Bắc của huyện Tủa Chùa với những đặc sản nổi tiếng chè Tuyết Shan cổ thụ và rượu Mông Pê - thứ thức uống truyền thống được chưng cất từ ngô lên men bằng lá rừng sóng sánh như mật ong. Chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng những cây chè cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm vươn mình giữa ngút ngàn mây núi; được nhâm nhi ly trà nóng hoặc chén rượu ngô bên bếp than hồng giữa cái se lạnh của Sín Chải ngay cả giữa mùa hè.

Từ Sín Chải ngược tỉnh lộ 140 ta đến với xã Tả Sìn Thàng nơi đây nổi tiếng bởi có chợ phiên lâu đời nhất nhì vùng Tây Bắc. Chợ Tả Sìn Thàng vẫn còn lưu giữ được nhiều nét độc đáo của chợ phiên vùng cao, với trang phục rực rỡ của bà con dân tộc, các sản phẩm bày bán phần lớn là các mặt hàng nông sản thực phẩm của địa phương như hoa quả, rau măng, khoai, sắn, gạo, nấm hương, mộc nhĩ, măng rừng, cá suối, lợn, gà, các mặt hàng thổ cẩm truyền thống, các loại chỉ màu, phẩm nhuộm và các sản phẩm được làm từ thứ vải dệt rất bền và đẹp. Đó còn là các dãy hàng bán xôi nhiều màu đặc trưng của vùng đất này. Ngoài rượu Mông Pê, thịt dê và chè Shan Tuyết cũng là đặc sản nổi tiếng ở Tả Sìn Thàng. Vùng đất này hiện có khoảng gần 4.000 cây chè Shan Tuyết cổ thụ, đường kính có cây lớn phải vài người ôm như ở Sín Chải.

Cách Tả Sìn Thàng 10 km về phía Nam, dọc tỉnh lộ 140 là xã Tả Phìn, nơi đây nổi tiếng bởi cao nguyên đá tai mèo ngút ngàn tầm mắt.

Bãi đá cổ Tả Phìn

Nằm trong cao nguyên đá Tả Phìn, thành Vàng Lồng được xây dựng cách đây gần 3 thế kỷ, là một công trình kiến trúc nghệ thuật có giá trị lớn về mặt lịch sử, văn hóa. Thành xây dựng lợi dụng tối đa địa hình tự nhiên vì thế tường thành có đường nét uốn lượn mềm mại. Nguyên liệu xây dựng thành chủ yếu là đá với phương thức ghè, đẽo hoàn toàn bằng thủ công, sử dụng kỹ thuật ghép đá tinh xảo tạo thành mặt phẳng; thành cao trung bình 2m, mặt thành rộng 1m mà người và ngựa còn có thể đi trên mặt thành, thành được xây dựng và hoàn thành trong thời gian chín năm.

Thiên nhiên quả thực ưu ái Tả Phìn, ngoài cao nguyên đá và thành Vàng Lồng nổi tiếng, xã Tả Phìn có cánh đồng Chiếu Tính - một trong những cánh đồng lớn, phì nhiêu nhất của huyện Tủa Chùa. Cánh đồng Chiếu Tính là cánh đồng ruộng bậc thang đặc trưng của vùng núi, là sản phẩm của trí tuệ và sức lao động phi thường của nhiều thế hệ đồng bào dân tộc Mông.

Ruộng bậc thang thôn Đề Dê Hú, Sính Phìng, Tủa Chùa

Từ Tả Phìn, theo đường liên xã chúng ta tới 2 xã Lao Xả Phình và Trung Thu. Tới thời điểm hiện tại đây là 2 xã duy nhất chưa có đường nhựa tới trung tâm xã nhưng bù lại những vất vả trên đường đi bạn sẽ được đền đáp xứng đáng bởi cảnh vật đẹp nên thơ và sự thân thiện, hồn hậu, mến khách của người dân bản xứ. “Lên Trung Thu ngắm rừng thông xanh” - rừng thông cổ thụ tại xã Trung Thu; khí hậu tại Trung Thu mát mẻ, rất thích hợp để khám phá, trải nghiệm và nghỉ dưỡng.

Tiếp tục theo đường liên xã, ta tới xã Sính Phình nổi tiếng với cánh đồng Tà Là Cáo và cánh đồng Đề Dê Hu như những nấc thang vô tận nối đất với trời. Có thể khẳng định, những cánh đồng ruộng bậc thang ở Tủa Chùa nói chung, xã Sính phình rất đẹp, độc đáo và có sức cuốn hút riêng.

Đến Sính Phình vào dịp tết nguyên đán, chúng ta sẽ được hòa mình vào lễ hội xuân truyền thống của đồng bào Mông. Đây là nơi gặp gỡ, vui chơi, giao lưu của bà con sau một năm lao động sản xuất; hội xuân cũng là nơi gặp gỡ, nên duyên của các chàng trai, cô gái Mông. Hội xuân Sính Phình hằng năm là điểm vui chơi thu hút đông đảo bà con các dân tộc trên địa bàn huyện nói riêng và khách du lịch tìm hiểu về văn hóa, bản sắc của đồng bào dân tộc Mông nơi đây.

Có thể ví Tủa Chùa như cô sơn nữ đẹp, e ấp, ẩn hiện giữa mây ngàn Tây Bắc. Vẻ đẹp, sức hấp dẫn từ thiên nhiên, văn hóa, con người là tiềm năng và lợi thế để huyện Tủa Chùa thực sự là một điểm đến đem lại nhiều trải nghiệm thú vị cho du khách./.