Những năm 1945- 1954, tại hang Mường Tỉnh đã diễn ra nhiều sự kiện cách mạng quan trọng góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Hang Mường Tỉnh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia theo Quyết định số 1256/QĐ-BVHTTDL ngày 14/04/2011.
Xuất phát từ thành phố Điện Biên Phủ, di chuyển theo hướng huyện Điện Biên Đông khoảng 50km là đến trung tâm xã Sa Dung, đi thêm khoảng 5 km là đến hang Mường Tỉnh. Hang Mường Tỉnh nằm trên địa phận bản Mường Tỉnh A, xã Sa Dung. Sau hơn 60 năm, trải qua nhiều biến thiên, thay đổi nhưng hang Mường Tỉnh vẫn giữ được những giá trị lịch sử ghi dấu tháng năm hào hùng trong quá khứ. Đến đây, du khách được trở về với lịch sử, sống lại với những sự kiện của dân tộc, của những người đã đồng cam cộng khổ, trèo đèo lội suối băng rừng đưa đường cho cán bộ, bí mật hoạt động luồn sâu vào lòng địch. Tại đây, Ban cán sự Đảng Lai Châu đã được thành lập và đưa nơi đây thành một cơ sở cách mạng để phát triển phong trào trên địa bàn xã Xa Dung và huyện Điện Biên trước đây. Hang Mường Tỉnh đã chứng kiến sự trưởng thành của Đảng và phong trào cách mạng trên địa bàn huyện, đồng thời trở thành chứng tích lịch sử đánh dấu tình đoàn kết, gắn bó của nhân dân Điện Biên Đông (Điện Biên) với nhân dân Lai Châu trong cuộc kháng chiến chống Pháp của toàn dân tộc.
Bên ngoài cửa hang Mường Tỉnh
Bên cạnh giá trị lịch sử, hang Mường Tỉnh tuyệt có cảnh quan đẹp, khí hậu trong lành, ẩn mình trong núi đá vôi hùng vĩ. Vào buổi sáng sớm, du khách tham quan hang Mường Tỉnh sẽ ngỡ như đang ngắm nhìn bức tranh thủy mặc lãng mạn của thiên nhiên. Đỉnh núi cao chập chờn, ẩn hiện trong màn sương mờ huyền ảo với những đám mây thấp thoáng, bồng bềnh. Khi sương tan, mây dâng cao dần để lộ nền trời trong xanh và trả lại nguyên hình ngọn núi hiên ngang đã từng vững chãi che chở cho đội xung phong Quyết tiến năm nào. Hang Mường Tỉnh gồm có 3 ngăn chính. Đi qua cửa hang hẹp sẽ là ngăn ngoài cùng với diện tích khoảng 600m2, cao tầm 20m. Ở ngăn này vòm hang không có nhiều tạo hình phong phú nhưng điểm nổi bật là có không gian khá rộng lớn với nền đất bằng phẳng. Đây là nơi lý tưởng để lựa chọn làm nơi tổ chức các hoạt động Team building vơi sức chứa được hàng trăm người.
Để vào được ngăn thứ hai, du khách phải trườn mình qua một đường hầm xuyên đá tự nhiên. Vào bên trong, không gian ngăn hai khá hẹp với diện tích khoảng 20m2, xung quanh là các bức tường bằng đá với những hốc đá nhỏ, ăn sâu vào lòng núi là nơi cất giấu tài liệu của cách mạng. Bằng sự tài tình của thiên nhiên, trong ngăn thứ hai có hệ thống bàn làm việc, giường ngủ hoàn toàn bằng đá được sắp xếp tự nhiên nhưng rất hợp lý. Quanh đó, thiên nhiên tạo nên hình thù những con vật hết sức ngộ nghĩnh như hình chó cảnh, hình chim muông, hình con sóc... Ngày xưa, đây là đảm bảo an toàn cho các chiến sĩ khi có khi có biến cố xảy ra bởi có một đường nhỏ xuyên lên đỉnh núi, các chiến sĩ có thể theo đó chui ra ngoài rừng tránh sự phát hiện của địch
Nhũ đá trong hang Mường Tỉnh
Ngăn thứ ba được tạo hóa ưu ái nhất với những thạch nhũ từ trên cao rủ xuống lấp lánh, óng ánh và những rèm phủ bằng đá. Trong lịch sử, đây là nơi cất giấu vũ khí, lương thực của quân ta. Phòng cất giấu vũ khí rộng khoảng 30m2 đảm bảo việc cung cấp vũ khí cho bộ đội, du kích ta trong các cuộc chống càn, chiến tranh du kích. Đây cũng chính là nơi thư giãn, nghỉ ngơi của các chiến sĩ sau mỗi trận đánh.
Di tích lịch sử cách mạng hang Mường Tỉnh là một tài sản quý giá, là thông điệp của quá khứ để lại cho thế hệ mai sau. Hang đang được bảo vệ, gìn giữ, bảo tồn để phát huy các giá trị lịch sử đồng thời khai thác hợp lý, đưa nơi đây thành một điểm du lịch giàu ý nghĩa nhân văn, một điểm đến hấp dẫn, đặc biệt là đối với những du khách ưa mạo hiểm, khám phá.
Địa thế và địa hình của hang rất thích hợp cho các du khách ưa khám phá, mạo hiểm