• Lễ hội Pang Phóong của đồng bào dân tộc Kháng, tỉnh Điện Biên
  • Thời gian đăng: 19/08/2020 04:09:56 PM
  • Trên địa bàn tỉnh Điện Biên, đồng bào Kháng là dân tộc thiểu số, với hơn 4.000 người cư trú tập trung tại các huyện: Mường Chà, Tuần Giáo, Mường Nhé. với dân số khoảng hơn 4.000 người với những giá trị văn hóa độc đáo, đặc trưng. Lễ hội Pang Phoóng (lễ tổ tiên) là sự kiện quan trọng của dòng họ Lò Khul, dân tộc Kháng ở bản Nậm Mu, xã Phình Sáng, huyện Tuần Giáo.
  • Lễ hội thường diễn ra 03 ngày, trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12 dương lịch hàng năm. Lễ hội Pang Phoóng chứa đựng nhiều lễ thức dân gian hết sức sinh động và có ý nghĩa gần giống lễ tạ ơn của một số dân tộc thiểu số khác. Hằng năm, trước khi thu hoạch vụ mùa, đồng bào Kháng tổ chức lễ hội để tạ ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho một năm mưa thuận gió hòa, sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt, đồng thời cầu xin những điều may mắn, tốt đẹp cho một năm mới.

    Nghi lễ diễn ra trong phạm vi một dòng họ và được tổ chức tại gia đình trưởng họ hoặc gia đình có điều kiện trong dòng họ, với sự tham gia đóng góp của các gia đình trong dòng họ từ nhiều nơi về. Vào ngày chính hội, ngay từ sáng sớm, nghi lễ cúng tổ tiên được tiến hành. Hầu hết đồ lễ chuẩn bị từ mấy hôm trước và được trưởng họ sắp xếp lên gian thờ tổ tiên, xin phép được làm lễ Pang Phóong cho dòng họ. Khi bày mâm cúng xong, trưởng họ mời thầy cúng vào làm lễ báo cáo tổ tiên và mời tổ tiên về dự lễ phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, làm ăn phát đạt.

    Chu-n-b-l-.JPG

    Công đoạn chuẩn bị mâm cỗ cúng 

    Trong mâm cúng Pang Phóong, theo quan niệm của dòng họ Lò Khul, vì tổ tiên của dòng họ là mẹ vượn, nên không thể thiếu các loại rau củ quả như: Khoai lang, đu đủ, khoai sọ, chuối, bí xanh, bí đỏ… Ngoài ra, mâm cúng còn có hai ống rượu cần bằng tre, bốn cần hút, một gói xôi cẩm, một gói xôi cốm và đặc biệt không thể thiếu những con vật hiến tế như lợn, gà. Đồ cúng được chia làm 4 mâm. Thầy cúng vừa làm lễ vừa lấy ở mỗi mâm một ít thức ăn cho vào mâm lý nhỏ được làm bằng lá Mắc chắc (loại lá phổ biến của người dân tộc). Thầy cúng vừa rải mâm, miệng vừa khấn gia tiên. Tiếp đó, thầy gõ chiêng còn chủ nhà gõ chúm chọe báo hiệu cho mọi người biết tổ tiên đã cho phép con cháu khai hội.

    Th-y-mo-ch-tr-c-ng-l-.JPG

    Thầy mo chủ trì buổi cúng lễ 

    Thầy cúng lấy chum rượu cần, cầm “Peng chẹp kha” (đồ vật hình chữ A làm từ lạt, đại diện cho các chủ hộ trong dòng họ về dự lễ) vẩy rượu từ trong chum ra ngoài với ý nghĩa mời rượu tổ tiên. Đại diện các gia đình trong dòng họ cũng làm theo, vừa làm vừa khấn. Ngay sau đó, thầy cúng và gia chủ tiến hành làm lễ ngoài trời, xin phép thổ địa được tổ chức lễ Pang Phóong tại gia đình. Lễ bao gồm: Một mâm được lót bằng lá chuối, trên đó có một con gà, nửa con cá, nửa củ khoai lang, một nắm xôi cốm và xôi cẩm, một ít bí đỏ, một chai rượu và hai cái chén. Mâm lễ được đặt trên một khoảng đất trống cạnh nhà, thầy cúng cầm theo một cái chiêng trong khi gia chủ cầm một ống tre. Sau khi khấn, thầy cúng gõ chiêng báo hiệu thổ địa đã cho phép dòng họ được tổ chức lễ hội. Sau khi hoàn thành các nghi thức cúng bái tổ tiên và thổ địa, gia chủ mời mọi người vào dự tiệc. Vò rượu được đặt giữa nhà, chủ nhà làm nghi lễ khai tiệc, mời mọi người cùng thưởng thức rượu cần. Bữa cơm diễn ra trong sự ấm cúng, vui vẻ của cả dòng họ. Đây cũng là dịp để mọi thành viên trong dòng họ tâm sự gắn kết, yêu thương, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm trong phát triển kinh tế gia đình. Kết thúc bữa tiệc, khi mọi người đã ngà ngà say trong hơi men rượu cần, họ lại cùng nhau vui chơi lễ hội.

    M-i-ng-i-c-ng-th-ng-th-c-r-u-c-n.JPG

    Sau nghi lễ cúng, mọi người cùng thưởng thức rượu cần

    Phần hội được tổ chức ngay trong nhà của trưởng họ. Mọi người quây quần bên nhau cùng chung vui điệu múa tăng bu “xék pang”. Từ già đến trẻ, mỗi người cầm theo một ống tre (tăng bu) dài hơn 1m, được chuẩn bị sẵn. Khi trưởng họ tuyên bố bắt đầu hội, mọi thành viên đều rất nhiệt tình hưởng ứng. Hai thanh gỗ dài nối nhau được đặt dọc dưới sàn nhà, khi tiếng trống, tiếng chiêng vang lên tạo nhịp âm thanh sôi nổi, già trẻ gái trai uyển chuyển và mạnh mẽ trong điệu múa cách điệu nghi thức trọc lỗ tra hạt truyền thống, Họ đứng sát vào nhau tạo thành vòng tròn để di chuyển vòng quanh, một tay đặt lên vai người phía trước, một tay gõ tăng bu cứ thế nối tiếp nhau đi vòng tròn cùng với những bài hát truyền thống thể hiện sự đoàn kết dân tộc, từng nhịp gõ hòa chung tiếng trống tiếng chiêng. Cứ thế, âm thanh vang dội khắp bản làng. Bên cạnh đó, một số trò chơi dân gian như Kéo co (chặc cáng), Kéo co (tọt cón), Đẩy gậy (xu điêng), Bắn nỏ (bén nak), đánh cù (tosk sáng) được tổ chức thu hút sự tham gia của mọi người...

    chung-vui-i-u-m-a-t-ng-bu.JPG

    Chung vui điệu mua Tăng Bu

    Hằng năm, cứ đến mùa hoa mào gà nở đỏ trên nương cũng là mùa lúa chín. Đồng bào Kháng dòng họ Lò Khul lại tổ chức lễ hội Pang Phoóng. Mỗi lần lễ hội diễn ra các gia đình trong dòng tộc nô nức kéo về hội tụ để cùng tưởng nhớ về "Mẹ Vượn". Đây cũng là dịp họ hàng, anh em, bạn bè, trai tài gái sắc gặp nhau sau những ngày tháng lao động vất vả. Trong không khí linh thiêng mà ấm áp tình người, tràn đầy sự hứng khởi của lễ hội, cả bản mường cùng hân hoan trong lễ hội.

    Lễ hội Pang Phóong của dân tộc Kháng đến nay vẫn giữ được bản sắc riêng, phản ánh hiện thực đời sống tâm linh cộng đồng người Kháng, luôn lấy cội nguồn tổ tiên để rèn tâm dưỡng đức, là thông điệp kết nối quá khứ với hiện tại, gắn kết cộng đồng, thể hiện khát vọng bình dị ngàn đời về cuộc sống ấm no, hạnh phúc của những người dân vùng biên cương của Tổ quốc./.

  • Tác giả: Xuân Hòa