Bác Hồ gắn Huy hiệu cho ông Bế Văn Sâm

Chiến dịch Điện Biên Phủ mở màn từ ngày 13/3/1954, công tác chuẩn bị bắt đầu từ trước đó gần 3 tháng, tuy nhiên phải đến đầu tháng 4/1954, khi chiến dịch đã bước sang đợt tấn công thứ hai, ý tưởng thiết kế một tấm huy hiệu mang biểu tượng của chiến dịch Điện Biên Phủ mới được hình thành nhằm cổ vũ, nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng của bộ đội ta. Không ai khác, chính Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng tư lệnh mặt trận là người nghĩ ra ý tưởng đó. Họa sĩ Mai Văn Hiến và họa sĩ Nguyễn Bích, đang công tác tại Báo Quân đội Nhân dân đóng tại mặt trận, chuyên sáng tác tranh cổ động, tranh biếm họa được giao trọng trách này, ngay sau đó nhanh chóng bắt tay vào công việc sáng tác. Trong điều kiện ta vừa kết thúc đợt tấn công thứ nhất, với thành tích lập công xuất sắc của đơn vị pháo binh, tiêu diệt Trung tâm đề kháng Him Lam, Độc Lập, bức hàng địch tại đồn Bản Kéo, mở toang cánh cửa phía Bắc và Đông Bắc của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Vì thế, để thể hiện được trọn vẹn tinh thần của những người lính, cả hai họa sỹ đều phải đề xuất thêm nhiều ý tưởng để cùng thực hiện. Trong khi đó, Bộ Chỉ huy mặt trận cũng yêu cầu huy hiệu cần được đặc tả bằng các yếu tố cụ thể, gồm có hình rừng núi, hình ảnh người chiến sỹ với chiếc mũ nan ở tư thế xung phong, rồi phải có cả pháo binh, nhất là cao xạ bởi đó là lần đầu tiên vũ khí này xuất hiện ở Điện Biên. Ngoài ra, huy hiệu còn phải có dòng chữ mang tính cổ động một cách ngắn gọn nhưng khái quát. Những yêu cầu không hề dễ dàng với hai người họa sỹ trẻ, thể hiện tất cả những hình ảnh lên một chiếc huy hiệu nhỏ bé đã khó khăn, nhưng quan trọng là làm sao làm toát lên được tinh thần quyết chiến, quyết thắng qua những hình ảnh thì lại càng khó.

Họa sĩ Mai Văn Hiến sinh năm 1923 tại tỉnh Tiền Giang, là một sinh viên từng theo học ở trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, trong khi Nguyễn Bích lại là người Hà Nội, sinh năm 1925, quê gốc ở Thanh Hóa và hoàn toàn tự học vẽ mà không hề qua bất kỳ trường lớp đào tạo nào. Cùng nhau được giao thực hiện nhiệm vụ vẽ và thiết kế huy hiệu cho chiến dịch Điện Biên Phủ, đó cũng là cái duyên với hai người. Cả hai cùng tập trung sáng tác trong nhiều ngày, ngay thời điểm đợt 2 của chiến dịch vẫn đang diễn ra.

Huy hiệu chiến sỹ Điện Biên

Nhiều ngày cặm cụi, miệt mài với 10 mẫu thiết kế, mẫu Huy hiệu chiến sĩ Điện Biên được hoàn thành, chuyển về hậu phương và gửi đi nước bạn sản xuất hàng loạt. Trong một hình tròn nhỏ, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng với dòng chữ "Quyết chiến, quyết thắng" nổi bật phía trên một chiến sĩ quả cảm, đội mũ nan lưới đang cầm súng hướng về phía trước. Bên trái nòng pháo cao xạ giương lên sẵn sàng nhằm thẳng quân thù mà bắn. Trên huy hiệu còn có hình ảnh rừng núi và dòng chữ “Xuân 1954” để ghi đấu trận đánh quan trọng này. Trung ương Đảng và Bác Hồ quyết định sẽ tặng cho các chiến sĩ tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, nhưng còn chờ thời cơ.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dõi theo và sống từng phút, từng giây với các chiến sĩ. Ba lần người gửi thư thăm hỏi và động viên chiến sĩ, lần cuối khi ta vừa giành được thắng lợi, Bác viết:

Thư gửi toàn thể cán bộ và chiến sĩ ở mặt trận Điện Biên Phủ

Ngày 12 tháng 5 năm 1954

Trước hết Bác gửi lời thân ái thăm các chú thương binh.

Toàn thể các chú cũng như cán bộ, chiến sĩ ở toàn quốc đã quyết tâm giành được thắng lợi lớn để chúc thọ Bác.

Bác quyết định khao các chú. Khao thế nào tùy theo điều kiện, nhưng nhất định khao.

Thế là Bác cháu ta cùng vui. Vui để cố gắng mới, để khắc phục khó khăn mới và để tranh thắng lợi mới.

Bác và Chính phủ định thưởng cho tất cả các chú huy hiệu "Chiến sĩ Điện Biên Phủ". Các chú tán thành không?

Bác dặn các chú một lần nữa:

Chớ vì thắng mà kiêu, chớ chủ quan khinh địch, phải luôn luôn sẵn sàng làm trọn nhiệm vụ Đảng và Chính phủ giao cho các chú.

Bác hôn các chú

                                                                                                               Bác

                                                                                                         HỒ CHÍ MINH

Chiến tranh đã qua đi, những chiến sĩ Điện Biên người còn, người mất, nhưng Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên trở thành báu vật được nâng niu, gìn giữ bởi những người ở lại, đó không chỉ là kỷ niệm, mà còn là sự ghi nhận, tri ân với những người lính Điện Biên./.