Khi nói đến Hạn khuống, người Thái nghĩ ngay đến nơi hò hẹn, giao duyên bằng những lời ca, tiếng hát thắm tình của nam nữ thanh niên Thái. Theo tiếng Thái, “Hạn” là sàn, tre, nứa, “Khuống” là sân. Vật liệu để dựng sàn có thể bằng tre hoặc bằng gỗ và thường được dựng ở vùng đất trống giữa bản. Kích thước sàn cũng không bắt buộc tuân theo khuôn mẫu nào, nhưng để tiện dụng, người Thái thường làm sàn hình vuông có diện tích 20m², cao 1-1,5m, bao quanh là một hàng chấn song bằng tre thưa và thấp, đan hình mắt cáo, đó là mô típ hoa văn đặc trưng của dân tộc Thái. Trên mặt sàn có một bếp lửa, 4 góc sàn có 4 cầu thang lên xuống, mỗi cầu thang chỉ có ba bậc mà thôi, được gọi là “San bó Han Khuông” (Sàn hoa Hạn khuống). Mặt sàn được trang trí bởi 5 cây tre róc sạch cành, chỉ để lại tít trên ngọn một chỏm lá và được trang trí đẹp mắt, gọi là “Lắc Xáy”, 4 cây nhỏ được dựng ở 4 góc sàn tượng trưng cho 4 hướng: Đông, Tây, Nam, Bắc, còn cây to và thẳng nhất cắm ở cạnh bếp lửa gọi là “Lắc Xáy Cốc”, biểu tượng trụ của đỉnh trời.

Sàn Hạn Khuống giao duyên

Trên sàn Hạn khuống còn có dụng cụ cho các nam nữ thanh niên đến đối đáp như con gái thì dệt vải, thêu thùa, con trai thì có lạt xanh, lạt đỏ, lạt trắng để đan hom, đan giỏ, hoặc đan các con vật để tặng bạn gái, người mà họ có ý tỏ tình trong đêm hát đối giao duyên, ngoài ra còn các nhạc cụ như: khèn, sáo, đàn tính…

Thông thường mỗi cuộc Hạn khuống chọn đủ 5 cô gái xinh xắn, nết na, chưa lập gia đình. Một cô ngồi ở chân “Lắc Xáy Cốc” và được tôn là “Tỏn Khuống” (tướng sân) có vai trò chủ trì, điều phối, châm ngòi, giữ nhịp cho những cuộc đối đáp. Bốn cô gái còn lại ngồi cạnh 4 lắc xáy ở 4 góc sàn có nhiệm vụ phù trợ điểm xuyết, làm nền, tạo thêm không khí sinh động, bất ngờ cho cuộc chơi.

Khi bếp lửa trên sàn bắt đầu được nhóm lên là lúc cô chủ Hạn khuống rút thang lên, quay guồng xa của mình kéo sợi giăng lối lên. Vào cuộc các cô hát những câu hát trữ tình, bày tỏ khát vọng sống, khát vọng yêu thương, tin tưởng vào tương lai tốt đẹp, những câu hát này thường lấy trong truyện, thơ của người Thái như “Xống Chụ Xon Xao”, “Tản Chụ Xống Xương”…. Đứng dưới sân trong số hàng trăm khán giả đang hào hứng dõi theo và cổ vũ nhiệt tình là 5 chàng trai tuấn tú, chưa vợ (tương ứng với 5 cô gái trên sân), các chàng trai có nhiệm vụ hát đối lại. Lời ứng tác tinh tế, sắc sảo thể hiện sự thông minh của các chàng trai, cô gái Thái.

Khi đã cảm phục tài của các chàng trai trong đối đáp, các cô gái thả thang xuống mời các chàng trai lên. Sau khi lên Hạn khuống, bên gái không cho ghế, bên trai lại hát xin ghế. Cứ thế, xin được ghế ngồi rồi lại khắp đối xin ống điếu thuốc lào... Sau một loạt các bài khắp, các chàng trai đã vượt qua thử thách và được các cô gái đồng ý cho dự cuộc vui đến thâu đêm. Khi chàng trai và cô gái nào để ý đến nhau, có tình cảm riêng với nhau thì tự đến bên nhau để tỏ tình bằng những lời khắp đối ân tình, sâu lắng. Cứ như thế, các cô gái Thái thể hiện sự khéo tay bằng việc thêu dệt, kéo sợi, cán bông, còn các chàng trai người đan giỏ, đan hom, thổi sáo, đàn tính bằng những làn điệu níu kéo lòng người, tình người. Cùng với khắp đối, người đến xem có thể cất lên giọng phụ họa làm cho không khí trong đêm Hạn khuống càng trở lên say đắm lòng người.

Đêm về khuya, Hạn khuống càng say nồng bởi những lời hát đối, bởi sự khéo tay thêu, dệt, đan hom, đan giỏ của các chàng trai, cô gái Thái. Khung cảnh đó gợi cho người xem liên tưởng đến một gia đình ấm êm, hạnh phúc. Đến lúc này, người già và trẻ em miễn cưỡng ra về vì đêm sắp tàn canh. Chỉ còn lại trên sàn Hạn khuống là các chàng trai, cô gái vai kề vai bên bếp lửa rực hồng, lan tỏa làm cho đôi má tuổi mười tám đôi mươi các cô chủ Hạn khuống thêm xinh. Hạn khuống có thể diễn ra trong vài ngày, hình thức vui chơi phong phú, đa dạng như: tung còn, múa xòe, chơi cù…. Khi hoàng hôn buông xuống, sinh hoạt trên sàn lại trở nên thắm nồng hơn. Hạn khuống tan là lúc cô chủ sàn Hạn khuống khắp lời chia tay. Đến lúc này, không ai bảo ai, mỗi người một tay, trai dọn đồ nặng, gái dọn đồ nhẹ và bắt đầu thổi tắt bếp lửa sánh vai cùng nhau ra về. Lúc đó, cô chủ Hạn khuống cất thang, Hạn khuống dừng cuộc vui nhưng dư âm còn mãi với thời gian.