• Tết hoa mào gà (Mền loóng phạt ái) của người Cống tỉnh Điện Biên
  • Thời gian đăng: 09/03/2020 09:18:37 AM
  • Tết hoa mào gà (Mền loóng phạt ái) hay Tết hoa, là nghi lễ lớn, độc đáo nhất và được xem là Tết cổ truyền trong năm của người Cống ở Điện Biên. Mỗi năm, khi hoa mào gà bừng nở đỏ rực trên các sườn đồi, nương núi cũng là lúc báo hiệu mùa màng đã được thu hoạch, thời điểm tổ chức Tết hoa cũng chính thức bắt đầu.
  • Trong tiếng Cống, Mền loóng nghĩa là tết, phạt ái là hoa mào gà. Mền loóng phạt ái còn xuất phát từ quan niệm là vào tháng 10 theo lịch của người Cống, trời cử 03 vị thần là: Khí sơ khai của trời ở cõi Thánh cảnh, Khí thiêng của Trời ở cõi Chân cảnh, Khí thiêng đạo đức cõi Trời ở cõi Thanh cảnh trần gian xem xét việc tốt xấu của mỗi cá nhân, gia đình, dòng họ người Cống để ban phúc lành hay gieo tai họa. Vì vậy, người Cống làm lễ cúng Trời, Phật, các vị Thần, cúng ông bà, tổ tiên cầu cho mỗi người trong gia đình, trong bản mường mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

    Mền loóng phạt ái bao gồm các nghi lễ như: Lễ cúng chung cho cả bản do thầy mo thực hiện ở nhà thầy mo và lễ cúng tổ tiên tại gia đình do chủ nhà thực hiện, ngoài ra đại diện các gia đình sẽ thực hiện nghi lễ cầu phúc cho trẻ nhỏ trong gia đình.

    Trang-tr-khu-n-vi-n-nh-trong-ng-y-T-t.jpg

    Bà con trang trí hoa cho khuôn viên nhà để chuẩn bị Tết

    Trước Tết một ngày, các gia đình lên nương chọn hái những bông hoa mào gà đẹp nhất, biểu tượng cho sự may mắn, no đủ, về chuẩn bị lễ vật dâng cúng tổ tiên và trang trí cây hoa chung của bản cho nghi lễ cúng chung. Tại nhà thầy mo dân bản dựng một cây tre hoặc nứa trước bàn thờ tổ tiên của gia chủ, trên buộc hoa mào gà. Cây hoa tượng trưng cho cầu nối âm dương, con đường đi về của tổ tiên. Bếp thờ đặt trong gian bếp cúng với một số vật như: Cây tre, hòn đá, bát nước cúng,... là nơi linh thiêng trong nhà, nơi các linh hồn tổ tiên trú ngụ khi trở về, nơi giao tiếp giữa người sống và linh hồn người đã khuất. Thầy mo ngồi ở gian bếp cúng nhóm lửa mời tổ tiên về ăn tết cùng con cháu, dân bản, thực hiện các nghi lễ tại gian bếp thờ và trước bàn thờ tổ tiên. Thầy xướng mời các vị thần linh, tổ tiên về thụ lễ, thay mặt báo cáo tình hình chăn nuôi, mùa màng, sức khỏe của dân bản trong năm và cầu xin may mắn, sức khỏe cho năm mới. Kết thúc các nghi lễ, một hồi chuông thật dài vang lên vừa để thỉnh cầu thần linh, tổ tiên, vừa để thông báo cho dân bản Tết hoa chính thức diễn ra, các gia đình có thể thực hiện nghi lễ tại nhà và tổ chức hoạt động vui chơi.

    B-con-mang-l-v-t-n-nh-th-y-Mo.jpg

    Bà con mang lễ vật đến nhà thầy Mo cho nghi lễ cúng chung

    Để thực hiện nghi lễ cúng riêng trong gia đình, mỗi gia đình dựng một đoạn cây tre hoặc nứa ở gian bếp cúng. Trên cây tre buộc hoa mào gà đỏ, vàng đan xen từ đốt thứ 2 từ trên xuống; buộc 2 ống rượu cần do gia đình tự làm và ống hút ở phần gốc tre. Lễ vật gồm: thịt, cá sấy, hoa mào gà, gà hoặc vịt sống. Chủ nhà ngồi bên mâm lễ mời thần linh, tổ tiên về ăn tết, báo cáo tình hình trong năm của gia đình và cầu xin sự phù hộ cho năm mới.

    Sau lễ cúng tổ tiên, gia đình chuẩn bị mâm lễ vật, gồm: gạo, trứng, vòng tay, gà hoặc vịt cho lễ buộc chỉ cổ tay. Chủ nhà gọi những đứa trẻ trong gia đình đến ngồi quanh mâm lễ, khấn cáo thần linh, tổ tiên, sau đó, chủ lễ cắt tiết con vật hiến tế, lấy nhúm lông chấm vào tiết rồi dán lên trán em nhỏ để cầu mong sự quan tâm, phù hộ của thần linh, tổ tiên. Con vật được mang đi chế biến và đặt lại lên mâm cùng giỏ xôi trắng để chủ lễ gọi hồn cho trẻ và những người cầu xin sức khỏe, may mắn trong năm mới. Chủ lễ nắm xôi thành từng viên nhỏ, đặt lên đầu trẻ và những người tham dự để mời hồn ngự trị trên đỉnh đầu ăn. Cuối cùng, chủ lễ lấy chỉ buộc vào tay cho trẻ, người tham dự để được khỏe mạnh.

    Du-kh-ch-c-m-i-u-ng-r-u-c-n.jpg

    Mời du khách uống rượu cần

    Các nghi lễ kết thúc là lúc cộng đồng múa hát dưới làn mưa hạt giống để mong ước bản mường ngày càng sinh sôi, phát triển. Mọi người cùng vui vẻ uống rượu và múa hát, các trò chơi dân gian dân tộc và thi đấu thể thao như đánh cù, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ… cùng múa và uống rượu trong tiếng chiêng, tiếng trống trong tiếng hò reo, cổ vũ náo nhiệt của đám đông dự hội. Không khí ngày tết rất náo nhiệt và thắm tình đoàn kết cộng đồng. Trong ngày tết, bà con cùng nhau đến chúc tết từng gia đình trong bản, dành cho nhau những lời chúc về năm mới với mùa màng tốt tươi, con người khỏe mạnh, an lành, no đủ.

    thi-y-g-y.jpg

    Các hoạt động múa hát, thi đẩy gậy

    Tham gia trải nghiệm Mền loóng phạt ái, du khách sẽ cảm nhận được những giá trị văn hóa sâu sắc mang đậm bản sắc văn hóa cộng đồng gắn với tín ngưỡng tâm linh, sự thương yêu, đoàn kết của bà con sẽ mang đến những trải nghiệm không thể quên.

    Mền loóng phạt ái (Tết Hoa mào gà) của người Cống được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 446/QĐ-BVHTTDL ngày 29/01/2019.

  • Tác giả: Mai Hoa, ảnh sưu tầm